Psikolog Büşra KİRİŞ -Neye Ne Tepki Verdiğim Benimle İlgili Ne Söylüyor

Neye Ne Tepki Verdiğim Benimle İlgili Ne Söylüyor

Gündelik hayatımızda olaylar her zaman beklediğimiz gibi gerçekleşmez. Bazen hayat hiç beklemediğimiz yerlerden vurur ve ne tepki vereceğimizi bilemeyiz. Hele ki travmatik süreçlerde öyle tepkiler veririz ki kendimiz gibi hissetmek bile zorlaşır. Çok değerli bir hocamın çok hoşuma giden bir sözü canlanır kafamda böyle durumlarda: “Olay mı anormal verdiğin tepki mi?” Evlat kaybı yaşayan bir anneyi canlandıralım gözümüzde. Bu kadar ağır bir travmadan sonra etkilenmemiş davranışlar göstermesi anormal tepki olacaktır. Zaten etkilenmiş olmasını ve ona göre tepki vermesini bekleriz. Bunun gibi bazı olayları bilincimiz kabullenmekte zorlanır ve kendisini korumaya alır. O anki kaygıyı kaldıramayacağına inanarak ya inkar eder ya duygularını bastırır ya da başkasına yansıtır. Bunu yapması sağlıklıdır da… Problem bu mekanizmadan çıkmayı başaramadığında ve gerçekle yüzleşemediğinde veya sürekli savunma mekanizmalarını kullanıyorsa ortaya çıkar. Savunma mekanizmaları doğaldır, sağlıklıdır ve çeşitlidir… Herkes İnkar savunma mekanizmasına aşinadır ancak savunma mekanizmaları sandığımızdan daha çeşitlidir. Hangi savunma mekanizmalarını sıklıkla kullanıyor olduğunuz da sizinle ilgili çok şey söylüyor olabilir. Faydacılıklarına göre savunma mekanizmaları da kendi içerisinde kategorilere ayrılır. İlkel savunmalar bilinçsizce, üzerine düşünmeden ve çoğunlukla istenilen sonuca ulaşılamayan tepkilerdir ve sıklıkla çocuklukta kaygıdan kaçınabilmek için kullanılır. Yaş ilerledikçe beklenen daha olgun savunma mekanizmaları geliştirmiş olmaktır. Tamamen reddetmek yerine olayı daha az tehdit edici değerlendirerek ele almaktır. Örneğin mizah en gelişmiş savunma mekanizmalarından biridir ve en sağlıklılardan biri olarak kabul edilir. Düştüğü zaman ilk önce kendisine gülen kişi mizahı savunma mekanizması olarak kullanıyordur. Büşra Kiris 0850 333 03 88 – 0555 842 48 32 @pskbusrakiris psikologbusrakiris@gmail.com Çukurambar / Ankara Psikolog Neye Ne Tepki Verdiğim Benimle İlgili Ne Söylüyor NİSAN 2023 9 Patolojik Savunmalar Önceden de bahsedildiği gibi inkar en yaygın kullanılan savunmalardan biridir. Herkesçe açıkça kabul edilen bir gerçeği yok saymak olarak özetlenebilir. Yine başlarda örneği verilen evlat kaybı yaşamış bir anne eğer hala sofrada çocuğu için de bir yer hazırlıyorsa büyük ihtimalle yaşadığı travmayı yok sayıyordur ve üzerine asla konuşmak istemiyordur. Yaşanan olayı gerçeklikten çok uzak bir şekilde değerlendirip ona göre hareket etmek bilişsel çarpıtma yaptığımızı gösterir. Olaylar üzerine fazlaca kafa yormanın da tetikleyebildiği bu savunma biçimi depresyon, kaygı gibi patolojilere de sebebiyet verebilir. Duygusal anlarda mantığımızın bir tık geride olabileceğini hatırlamak ve radikal kararlar almamak, somut değerlendirmelerden kaçınmak, düşüncelerimize şüpheyle yaklaşmak daha akıllıca olacaktır. Gerçeklikten uzak olduğu için bu iki mekanizma patolojik savunma olarak adlandırılır. Bunlara ek olarak ilkel başka savunma mekanizmaları da vardır. Travma karşısında dürtüsel hareket ederek öfkeli ve suç içeren davranışlarda bulunmak, bağımlılık yapıcı madde kullanımı gibi davranışlar psikolojide dışavurum olarak isimlendirilir. Pasif-agresif Davranışlar, kendi kabul edilemez düşüncelerini başkasınınmış gibi değerlendirerek Yansıtma yapmak da yine ilkel savunma mekanizmalarındandır ve kişiye uzun vadede fazlaca psikopatolojik zararları dokunabilir. Nevrotik Savunmalar Yine ilkel sayılabilecek ancak daha kompleks savunma mekanizmalarıdır. Daha fazla katmanları olan bu mekanizmaları yıkmak çok daha zordur ve bunlar da kişiye fazlaca zarar verebilir. Yer Değiştirme mekanizmasını kullanan biri patronuna öfkelendiğinde evde çocuklarına kızar. Öte yandan, çocuk sahibi olamamanın üzüntüsünü yaşamak istemeyen bir çift “aslında çocuk istemiyoruz” diyorsa sürekli ters tepki oluşturuyordur. Çocukluk travmalarıyla yüzleşemeyen biri çok rahatlıkla bu anıları silebilir hafızasından. Bastırma dediğimiz mekanizmayı kullanabilseler ve anıyı gerçekten unutsalar bile etkisini yaşamaya devam ederler. Akılcılığı çok önemseyen kişiler ise çoğunlukla Intellectualization savunma mekanizmasını kullanırlar. Acılı olaylarda işlerle ilgilenen, sorumluluk alan kişilerdir bunlar. Ölümcül bir hastalık haberi alındığında ilk önce takvimlerini kontrol eder planlama yaparlar. Olayın duygusal etkisinden kaçmanın bir yolu olarak her şeyi mantıkla ele almaya çalışırlar. Olgun Savunmalar Yaş ve bilincin ilerlemesiyle kullanılan savunma mekanizmalarının da değişmesi beklenir. Daha amaca yönelik ve zararları çok daha minimumda olan savunma mekanizmaları bulunur. Kalbi kırıldıkça kendisini spora, sanata veren birini düşünün. Karşılaştığı duyguyu kabul etmek istemediği için kendisini dürtüsel davranmak yerine olumlu bir alternatife yönlendirmiştir ve duygularını bu şekilde dışa vurmuştur. Süblimasyon dediğimiz bu savunma biçimi zamanı geldiğinde, kendimizi hazır hissettiğimizde, negatif duygularla da yüzleşmeyi başarabiliyorsak oldukça sağlıklı bir savunmadır. Ödünleme şeklinde de isimlendirilen telafi modelinde de bir alandaki başarısızlığımızı başka bir alandaki başarı ile özgüveni korumak anlamına gelir. Örneğin derslerde başarısız bir öğrenci sanat veya spor alanında kendisini geliştirmeye odaklanabilir. Kaygı oluşturan durumlarda keyif verici bir aktiviteyle ‘kafa dağıtmak’ sanılanın aksine sağlıklı bir savunma mekanizmasıdır. Dikkat dağıtma’ya örnek olarak zor bir gün geçirirken komik bir film izlemek veya arkadaşlarla buluşmak verilebilir. Son olarak Fedakarlık sıklıkla kullanılan, geçtiğimiz acı günlerde de birçok örneğine rastladığımız bir savunma yöntemi. Geçtiğimiz ay yaşanan deprem olaylarını ele alalım. Depremde kendi kayıplarına veya insanlara karşı olan üzüntüsü ile yüzleşmekte zorlanan kişiler daha çok yardımda bulunmak için çabalamışlardır. Benzer acıları yaşayan kişilere yönelmek ve yardım etmek kişinin kendi duygusu ile mücadele etmesini kolaylaştırır. Yine sağlıklı ve olgun bir savunma mekanizmasıdır. Sonuç olarak savunma mekanizmaları birçok farklı çeşidiyle, birçok kullanım alanıyla insanlar için sağlıklı ve doğal yöntemlerdir. Bunların bazıları yalnızca olayla yüzleşmemizi geciktirirken bazılarıysa gerçek anlamda faydalı olabilir. Buradaki yorumlama kişi spesifik olmalıdır. Yani savunmanın sağlıklı olup olmadığı hem olaya hem kişinin karakterine, dönemsel moduna ve daha birçok şey hesaba katılarak değerlendirilmelidir. Mekanizmaların asıl amacı anlık kaygıyı azaltmaktır. Problemi çözmek, hayata devam edebilmek, olayı atlatmak değildir. Bu yüzden her ne kadar bunları kullanmak sağlıklı olsa da savunmayı bırakıp yüzleşme kısmına geçmedikçe olayın etkisinden kurtulamayız. Olgun savunma mekanizmaları uzun vadede daha işlevseldir. Öyle ki pasif-agresiflik veya inkar gibi savunmalar ruh sağlığında yardım almayı gerektirecek durumlara sebebiyet verebilir. Sık sık ilkel savunmalar kullanmak duygusal gelişmişlikte sıkıntı yaşıyor olduğunuzu söyleyebilir. Bu ve benzeri sebeplerle kullandığımız savunmaların farkında olmak ve anlamak duygularımızı, yüzleşmekten korktuğumuz olayları görmemize yardımcı olacaktır. Hem kendi duygularımızı düzenlememizde katkısı olacaktır hem de ruhsal yardıma ihtiyacımız olup olmadığını belirle.